Инҫет Хӗвелтухӑҫӗнчен Европӑна икӗ кунта ҫитересшӗн. Хальлӗхе ку сӑмаха ӗненме йывӑр пек туйӑнать. Анчах ҫӗршыв Президенчӗ РФ Патшалӑх Думине янӑ Ҫырура 2035-мӗш ҫул тӗлне пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑс ҫулӗсем хута яма тӗллев лартнине пӗлтернӗ. Ҫапла тусан транзитран тупӑш курасси ӳсессе, Евразипе килӗштерсе ӗҫлесси аталанасса шанаҫҫӗ.
Партнерсем хушшинче Ази ҫӗршывӗcене кӑна мар, Европӗрлӗхрисене те курасшӑн. Ку вӑл тӑватӑ океан хушшинчи ҫӗршывсене Брюсселе пӑхӑнмасӑр ӗҫлӗ ҫыхӑну татма май парӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Мускаври патшалӑх университечӗн Экономика шкулӗн директорӗ, экономика ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Александр Некипелов «Российская газета» хаҫата пӗлтернӗ тӑрӑх, мегапроект пӗр тӗвве вунӑ ытла пысӑк логистика центрӗсене пӗрлештерӗ.
Анчах вӑхӑтлӑха. «Мускав—Хусан» пысӑк хӑвартлӑхлӑ магистраль проектне ҫӳлтисем ырламан. Аса илтерер, пирӗн республика территорийӗ урлӑ та пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем ҫӳреме пуҫӑнмалла. Малтан «Мускав—Хусан—Екатеринбург» маршрут пирки калатчӗҫ , кайран маршрута кӗскетрӗҫ. Калӑпӑшлӑ ҫак проекта 2018 ҫулта вӗҫлеме палӑртнине те влаҫрисем хыпарланӑччӗ. Анчах ку ыйтупа паян та татӑклӑ йышӑну туман. Ҫакӑ укҫа-тенкӗпе ҫыхӑннине тавҫӑрма йывӑр мар.
Ӗнер Раҫҫей Правительстви магистраль проектне юсама тавӑрса пани паллӑ пулчӗ. Пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем хутлакан ҫулсем тума «Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсем» организаци, патшалӑх укҫа хывнисӗр пуҫне инвесторсене те явӑҫтармалла. Китай хирӗҫ маррине маларах пӗлтернӗччӗ-ха. Каярах Германи те пӗр участока илме кӑмӑл пуррине палӑртнӑ.
РФ Правительстви проекта ҫӗнӗрен тишкерме ыйтнине экспертсем патшалӑх хӑй хывакан укҫа сая ан кайтӑр тенипе сӑлтавлаҫҫӗ.
«Мускав—Хусан» магистраль 770 км тӑршшӗ пулӗ. Ӑна икӗ тапхӑрпа тума палӑртнӑ: «Мускав—Чулхула» тата «Чулхула—Хусан». Проект хакӗ — 1,2 трлн тенкӗ, ҫав шутран 613,5 млрд тенки пӗрремӗш тапхӑрта инфраструктура тума кайӗ, 501,4 миллиарчӗ — иккӗмӗшне валли.
Шупашкарти полицейскисем ҫул ҫитмен арҫын ачасене тытса чарнӑ. Хайхискерсем пуйӑс ҫӳрекен рельс ҫине тимӗр укҫасем хунӑ.
Ку ачасемшӗн интереслӗ пулнӑ. Вӗсем ун урлӑ пуйӑс каҫса кайсан мӗн пулассине пӗлесшӗн ҫуннӑ.
Арҫын ачасем 12-ре тата 13 ҫулта. Вӗсем Шупашкарти станцире рельс ҫине тимӗр укҫа хунӑ вӑхӑтра полицейскисем ҫитсе тӑнӑ, шӑпӑрлансене тытса чарнӑ. Ҫул ҫитменскерсем ку «вӑйӑ» мӗн патне илсе ҫитерессине ӑнланман та-мӗн. Вӗсем «сӑнав» ирттерме шухӑшланӑ.
Ачасен ӗҫӗшӗн ашшӗ-амӑшӗн явап тытма тивӗ. Аслисем куншӑн 500 тенкӗ штраф тӳлӗҫ.
Кӑҫал ҫын пуйӑс айне лекнӗ тӗслӗх иккӗмӗш хут пулнӑ. Хальхинче «Ҫӗмӗрле — Вӑрнар» перегонра ватӑ хӗрарӑм сарӑмсӑр вилнӗ.
Ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, ҫур ҫӗр иртни 2 сехетре 80 ҫулти хӗрарӑм пассажир пуйӑсӗ айне лекнӗ. Вӑл инсульт пулнӑ хыҫҫӑн ӑс-тӑнне ҫухатнипе аптӑрани паллӑ.
1934 ҫулта ҫуралнӑ хӗрарӑм пуйӑс ҫӳрекен вырӑна мӗнле лекнине хальлӗхе никам та пӗлмест. «Мускав — Йошкар-Ола» маршрутпа ҫӳрекен пассажир пуйӑсӗ айне лекнӗ кинемей Вӑрнар районӗнчи пӗр ялта пурӑннӑ.
Чӑваш Енрен ҫула тухнӑ пуйӑс вакунӗсенчен Тутар Республикинче тӑварлӑ йӳҫек тӑкӑннӑ. Ку ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Тойма станцӑра пулнӑ.
Цистернӑна «Химпром» янӑ, ун йышне тӗрлӗ тиевлӗ 73 вакун кӗнӗ. Тӑварлӑ йӳҫек юлашки вакунра пулнӑ.
Пӗр участокри бригадир пуйӑс кайнӑ ҫӗрте йӗркеллӗ маррине сиснӗ. Тӗрӗслесен цистернӑран тӑварлӑ йӳҫек юхни ҫиеле тухнӑ.
Йӳҫек пуйӑс кайнӑ чухне тата станцӑра юхнӑ. Пӑтӑрмах сиксе тухнӑ вырӑнта Л.Я.Карпов ячӗллӗ хими савучӗн ӗҫченӗсем пулнӑ. Цистернӑна савута илсе ҫитернӗ. Каҫ енне пӑтӑрмаха сирнӗ. Документра палӑртнӑ тӑрӑх, цистернӑра 63 тонна шӗвек пулнӑ. Пӑтӑрмаха сирнӗ хыҫҫӑн 58 тонна та 897 литр юлнӑ. Ҫапла 4 тонна та 303 литр йӳҫек юхса тухса ҫухалнӑ.
Шупашкартан Мускава тата Мускавран Шупашкара пуйӑспа кайса килекенсен ҫул ҫинче хӑвӑртрах ҫӳреме пуҫлас шанчӑк пур. «Сапсан» хута ярсан мар, унчченех.
Республикӑн тӗп хулипе ҫӗршывӑн тӗп хулине пуйӑс хальхи вӑхатра 13 сехетре ҫитет. Ӳлӗмрен вӑл вӑхӑт 4,5 сехет чакма пултарать. Ку хыпара «Центральная пассажирская компания» (чӑв. Пассажирсен тӗп компанийӗ) общество хыпарланӑ. Пуйӑс ҫӳрессине вӑл «Ветер» (чӑв. ҫил) проекта пурнӑҫа кӗртнӗ май хӑвӑртлатасшӑн.
Раҫҫейӗн чукун ҫулӗ ҫинче халӗ хӑвӑрт ҫӳрекен «Сапсан» пуйӑссем пур-ха. Мускавран Питӗре вӑл 3,5 сехетре ҫитерет. Сочире, Мускавра, Тверьте, Чулхулара «Ласточка», «Стриж», регионти ытти экспресс хӑвӑрт хутласа пассажирсене каяс ҫӗре часах ҫитерет.
Мускавран шурӑ Шупашкара 8,5 сехетре хӑҫантарах ҫитме пуҫлассине каламан.
Иртнӗ эрнере Вӑрнар районӗнче 20 ҫулти хӗр пуйӑс айне пулнӑ. Малтанах пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫамрӑкскер тавар турттаракан пуйӑс айне хӑй сикме пултарнӑ. Анчах тӑванӗсемпе пӗлӗшӗсем ҫакна хирӗҫлеҫҫӗ.
Машинист рельс тӑрӑх утакан ҫынна курсан пуйӑса кӑшкӑртнӑ-мӗн. Анчах лешӗ пӑрӑнман. Тӑванӗсемпе пӗлӗшӗсем каланӑ тӑрӑх, пике хаваслӑскер, пурнӑҫа юратаканскер пулнӑ, ҫавӑнпа вӑл хӑйӗн ҫине алӑ хурайман.
Ҫав кун пикене курнӑ ҫынсем каланӑ тӑрӑх, вӑл хаваслӑ пулнӑ. «Ахӑртнех, вӑл пуйӑса кая юлса асӑрханӑ», — тенӗ аппӑшӗ. Ку ҫур ҫӗр иртни 2 сехетре пулнӑ. Тӑванӗсем каланӑ тӑрӑх, хӗр ҫак вӑхӑтра унта ӑнсӑртран лекмен. Ҫамрӑксем каҫсерен станцӑ ҫывӑхӗнче час-часах пухӑннӑ. Хӗр те ҫав куҫ унталла рельс тӑрӑх утнӑ-мӗн.
Халӗ ку ӗҫе следовательсем тӗпчеҫҫӗ.
Тракторист чукун ҫул урлӑ каҫса ӗлкӗрӗп тенӗ пулмалла — пуйӑс иртсе каясса кӗтмен. Анчах каҫса ӗлкӗреймен вӑл — прицеп ҫаклатнӑскере тавар пуйӑсӗ пырса тӑрӑннӑ.
Ку утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче 15 сехет ҫурӑра «Шупашкар – Канаш» перегонра пулнӑ. Пуйӑс ҫывхарнӑ май чукун ҫул урлӑ каҫма юраманни пирки асӑрхаттаракан сигнал ӗҫлесе кайнӑ. Анчах 48 ҫулти водителе ку чарман — малаллах пынӑ вӑл.
Пуйӑс тӑрӑнсан трактор тӳнсе кайнӑ. Водитель кабинӑра хӑй тӗллӗн тухса тарма ӗлкӗрнӗ. Ӑна кӑштахран килте тупнӑ. Аварие пула пуйӑссене 24 минутлӑха тытса чарнӑ.
Иртнӗ эрнекун, утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, чукун ҫул ҫинче авари пулнӑ. Канаш районӗнче (680-мӗш ҫухрӑм, Канаш-Энӗшпуҫ перегон) пуйӑс рельс ҫинчен тухса кайнӑ.
Юрать, цистерна пушӑ пулнӑ. Пуйӑс мӗншӗн рельс ҫинчен тухса кайни те паллӑ. Вакун юсакансен айӑпӗ ку. Ку ӗҫе унччен «НВК» тулли мар яваплӑ общество пурнӑҫланӑ. Чукун ҫул ӗҫченӗсем нимӗнпе те айӑплӑ мар, ҫулсем нормативпа килӗшӳллӗн пулни паллӑ.
Пассажир пуйӑсӗсене ирттерсе янӑ. Цистернӑна аяккала сӗтӗрсе кайнӑ. Ку пӑтӑрмахра никам та шар курман, экологишӗн те нимӗнпе те хӑрушӑ мар вӑл.
Транспорт полицийӗ чукун ҫул ҫинче пулнӑ пӑтӑрмаха тӗпчет. Нумаях пулмасть станцӑра ҫамрӑк арҫынна ток ҫапнӑ.
Телее, 26-ри арҫын чӗрех юлнӑ. Вӑл суранланнӑ. Арҫынна Ҫӗмӗрлери станцире пынӑ чухне ток ҫапнӑ. Ӑна тӳрех пульницӑна илсе ҫитернӗ.
Станцӑра ун чухне планпа килӗшӳллӗн ӗҫсем пынӑ. Пысӑк вольтлӑ линие, ҫӳлтен каяканскере, юсанӑ. Арҫынна лини шар кӑтартнӑ. Унӑн кӗлеткин сулахай пайӗ ҫуннӑ.
Полици асӑрхаттарать: чукун ҫул хӑрушлӑх кӑларса тӑратакан вырӑн. Ҫулсем ҫинче электричество пур. Вӑл 27 пин вольта ҫитет. Вакунсемпе цистернӑсене хӑпарма юрамасть, ку пурнӑҫшӑн хӑрушӑ.
+12.3 °C